Mijn gedachten bij ‘Samen Leren’

Vorige week publiceerde een groep van negen onderwijsmensen en vijf politici de notitie ‘Samen Leren: aanbevelingen uit het onderwijs’. De notitie is de weerslag van een aantal gesprekken gedurende het afgelopen half jaar en is een grote stap vooruit, in ieder geval als een serieuze poging om politiek en beleid met de onderwijspraktijk te verbinden. Niettemin wil ik een paar kanttekeningen bij dit stuk plaatsen.

Uit het Volkskrantstuk De Haagse zegetocht van twee leraren (5/9/2014):

De opvallendste plannen uit Samen leren: aanbevelingen uit het onderwijs, waar VVD en PvdA zich achter hebben geschaard.
-Strengere toelatingsbeleid bij pabo’s en docentenopleidingen.
– Minder vakken in het voortgezet onderwijs, waardoor leraren meer tijd doorbrengen met leerlingen. Zo is er meer ruimte voor verdieping en reflectie.
– Aantrekkelijker arbeidsvoorwaarden: goede docenten moeten beter beloond kunnen worden.
– Een onafhankelijke vereniging van leraren, die vooroploopt in de professionalisering van het onderwijs, maar niet strijdt voor arbeidsvoorwaarden.
– Een lerarenregister, waarin de opleiding en bijscholing van leraren geregistreerd wordt.
– Een innovatiefonds waaruit leraren geld kunnen krijgen om vernieuwende ideeën uit te proberen.

Zie ook de samenvatting van Samen Leren op de blog van Jelmer Evers.

De auteurs van ‘Samen Leren’ zijn:
Onderwijs: Hetty Belgers, Jet Dekkers, Jelmer Evers, Ilja Klink, Rene Kneyber, Laurens van Lier, Ruud Porck, Jaap Versfelt en Eric van ’t Zelfde
Onderwijswoordvoerders van de Tweede Kamer-fracties van de VVD en de PvdA: Pieter Duisenberg, Karin Straus, Tanja Jadnanansing, Loes Ypma en Mohammed Mohandis.

Mijn gedachten bij ‘Samen Leren’

Om te beginnen, geweldig initiatief en belangrijke eerste stap om het onderwijs in Nederland vooruit te helpen. Net als Hartger Wassink mis ik een paar dingen, al begrijp ik heel goed dat dit een schets van een eerste aanzet is.

Dat D66 niet meedeed – wat tamelijk voor de hand lag – kan ik me enigszins voorstellen. Je wilt niet in allerlei politiek gekrakeel terechtkomen waardoor de zaak vertraagd wordt. Niettemin zie ik nu al van alles voorbij komen dat mij in tegenspraak lijkt met Het Alternatief. Misschien de invloed van de in Den Haag heersende neoliberale visie op onderwijs?

Zo vraag ik me af waarom het Nederlandse onderwijs “één van de beste ter wereld” moet worden? Ik dacht dat we juist niet mee gingen in de wereldwijde ratrace wie de beste is. En, wat is trouwens “beste”? Ik dacht dat we, in de geest van Biesta, voor ‘goed’ onderwijs gingen. Ik ben bang dat we zo, onder druk van de politiek en andere krachten, toch weer in een meten-is-weten-cultuur terechtkomen, waar we nu juist vanaf wilden.

Mijn belangrijkste punt is dan ook dat jullie stuk te weinig aandacht geeft aan de kern waar het bij goed onderwijs over moet gaan. Heel kort noemen jullie het curriculum, dat “nieuw en uitdagend” en “bij de tijd” zou moeten zijn en voldoende samenhang zou moeten hebben tussen vakgebieden. Jullie hele stuk lijkt op gedachten te rusten, waartegen Gert Biesta zich juist tegen afzet. Goed onderwijs is in de visie van Biesta niet effectief onderwijs, of doelmatig onderwijs, want daarbij gaat het om de processen. Het is ook niet: excellent onderwijs, omdat het daar om competitie gaat. Hij pleit voor wereldgericht onderwijs, dat in gelijke mate aandacht heeft voor kwalificatie, socialisatie en subjectivering van het kind. (Lees ook mijn stuk over Biesta.)

Jullie pamflet noemt “inbreng vanuit de maatschappij”, maar wanneer niet vooraf duidelijk wordt gemaakt dat we streven naar een wereldgericht, existentieel curriculum, vrees ik dat het uiteindelijk neer gaat komen op ‘maatschappelijk relevant’ onderwijs en daarvan hebben we al genoeg gruwelijks meegemaakt.

Mijn bezwaar is dan ook dat het pamflet vooral lijkt te streven naar reparatie van het huidige onderwijs en nog te weinig een nieuwe onderwijsvisie ontwikkelt.

Nogmaals, alle lof en respect voor jullie initiatief, maar nu komt het erop aan goede filosofische grondslagen te leggen. Daar zullen we samen aan moeten werken.