Drijftillen

Al een hele tijd wordt er op de steiger gepraat over meer groen. Om allerlei redenen is het er tot nu toe niet van gekomen plantenbakken of bomen op de steiger te zetten – op een paar uitzonderingen na. Veel medebewoners zouden het leuk vinden als we daar nu eens vaart achter zetten. Mijn voorstel is drijvende tuintjes te maken, die we overal kunnen neerleggen.

Op deze pagina leg ik uit hoe de drijvende tuintjes voor Onze Haven kunnen worden, hoe ze gemaakt worden, welke planten erop voorkomen en wat we ermee kunnen. Het gaat om zogenaamde drijftillen, drijvende eilandjes van waterplanten die in deze omgeving van nature thuishoren.

Laagveen was het natuurlijke milieu in grote delen van deze omgeving, voordat de moerassen werden drooggelegd en het veen werd afgegraven en tot turf verwerkt. De weilanden in Waterland, aan de overkant van onze mooie haven, zijn daarvan het resultaat. De sloten daar groeien, als ze niet worden onderhouden, snel dicht met allerlei soorten planten zoals riet, lisdodde, gele iris, slangenwortel en kalmoes.

Een zeldzame vorm van laagveen is het zogenaamde trilveen, dat bestaat uit drijvende kussens van planten en veenmos. Je vindt ze alleen nog in de Weerribben en de Wieden in Overijssel en in een paar kleine natuurgebieden in Noord en Zuid Holland. Je vindt daar allerlei planten die bijna uitgestorven zijn en op de rode lijst van beschermde planten staan.

Vorig jaar publiceerde een groep ecologen uit Utrecht, Wageningen, Nijmegen en Delft over een experiment om natuur in laagveenmoerassen te herstellen. Hun doel was het trilveen, dat door watervervuiling en bemesting bijna overal was verdwenen, weer te herstellen. Daarvoor maakten ze kunstmatige drijftillen, kleine drijvende eilandjes van waterplanten, die zich op de duur vanzelf over het water uitbreiden. Voor onze steiger willen we hun experiment nadoen en net zulke drijftillen aanleggen.

hoe werkt het?

De waterplanten worden uitgezet op een ondergrond van kokos- of biezenmatten van 100 x 100 cm. De meeste planten in de drijftillen hebben luchtwortels waarmee ze blijven drijven, ook nadat de kokos- of biezenmatten zijn verteerd.

De 9 soorten waarmee we de matten opstarten zijn Grote lisdodde, Riet, Rietgras, Slangenwortel, Wateraardbei, Waterdrieblad, Grote waterweegbree, Gele iris en Kalmoes. Dat zijn snel groeiende planten die het drijvende netwerk van luchtwortels vormen waarop andere planten kunnen groeien. Elk van de matten krijgt 24 van deze planten in een combinatie van deze negen soorten.

Die andere planten zijn bijvoorbeeld wilde orchideeën, watermunt, dotterbloem, moerasvergeetmijnietje, koekoeksbloem, veenpluis, fonteinkruiden, zeggen, bies enzovoort. Die zaaien we uit in een dunne laag turfmolm.

In het midden van elke mat wordt een staaldraad bevestigd, die met een blok beton op de bodem is verankerd. De drijftillen kunnen zo makkelijk worden verplaatst en op elke gewenste plek in onze haven neergelegd: langs de kade, langs de steiger, of tussen de schepen. We kunnen ze ook in het midden tussen de steiger en de kade leggen, omdat je er makkelijk langs kunt varen of ze even opzij kunt duwen.

voordelen

De planten in de drijftillen hebben een waterzuiverende werking. Ze worden ook wel gebruikt in zogenaamde helofytenfilters waarmee afvalwater gezuiverd wordt.

De planten trekken allerlei dieren aan, bijen en vlinders bezoeken de bloemen, vogels bouwen er hun nest in, tussen de wortels kunnen vissen schuilen en hun eieren leggen.

De drijftillen vragen weinig onderhoud. Wanneer bepaalde planten zoals riet teveel gaan woekeren, moet er een keer per jaar worden gemaaid. Verder gaat de natuur haar eigen gang.

Meerdere drijftillen kunnen aan elkaar worden gekoppeld tot grotere eilanden. Zo kunnen we bijvoorbeeld een deel van de lelijke kadewand aan het oog onttrekken.

kosten

Van sommige planten die we nodig hebben voor de drijftillen is zaad te koop. Andere zijn alleen als plant verkrijgbaar. Riet kunnen we voor niets krijgen. Dat groeit overal om ons heen.

Zaaien is voordeliger dan kant en klare planten. Die kosten al gauw € 2,50 tot € 3,00 per stuk. Het nadeel van zaaien is dat het minstens een jaar duurt voor de planten groot genoeg zijn.

Voor de ondergrond, kokos- of biezenmat, zoeken we een zo goedkoop mogelijke oplossing, via marktplaats bijvoorbeeld.

Zoals het er nu naar uitziet zijn we per drijftil zo’n € 50 aan planten kwijt. Dat is vergelijkbaar met wat je kwijt bent voor een plantenbak op de steiger. We zoeken nog goedkopere oplossingen.

Voor de lange termijn geldt dat we nieuwe drijftillen kunnen maken met wortels die we van de eerste generatie planten scheuren. De meeste van deze planten laten zich makkelijk op die manier vermeerderen.

IJburgers die niet aan de woonschepensteiger Cas Oorthuyskade wonen, kunnen een offerte aanvragen voor een of meer drijftillen. Vul daarvoor het contactformulier in.

verder lezen

Het artikel in De Volkskrant dat mij op het spoor bracht van het experiment van de Utrechtse ecologen kun je hier lezen.

Het artikel van de ecologen in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Applied Ecology vind je hier.