Voorbij

… voorbij, o en voorgoed voorbij (J.C. Bloem)

Vreemd. Vandaag is de eerste dag van het nieuwe schooljaar en ik ben er niet bij.

Dit voorjaar heb ik op school bekend gemaakt dat ik niet meer van de partij ben. Ik had nog een jaar door kunnen gaan. Mijn natuurkundecollega’s leek dat een goed idee, maar het is tijd voor iets nieuws. Tijd voor jongere collega’s om het stokje over te nemen.

Niet dat de beslissing zo eenvoudig was – die ging gepaard met verdriet en woede. Verdriet omdat ik afscheid nam van een leven voor de klas en van de leerlingen in wie ik al mijn energie en passie heb geïnvesteerd. Woede omdat de beslissing om te stoppen het gevolg was van een bezuiniging die vooral die projecten trof die ik de laatste tien jaar samen met een paar collega’s met bloed, zweet en tranen had opgebouwd. Woede ook over het beleid van de stichting, waar mijn school aan verbonden is, dat voorschrijft dat leraren moeten opstappen wanneer ze de pensioengerechtigde leeftijd bereiken.

Naast woede was er nog een emotie, die ik niet goed kan omschrijven. Die heeft te maken met het abrupt afsnijden van een ontwikkeling die nog niet klaar is. Ik kan me goed voorstellen dat het voor veel collega’s, die dertig of veertig jaar voor de klas hebben gestaan, mooi geweest is. Ze hebben alles al een paar keer voorbij zien komen en er is nog maar weinig nieuws te beleven. Lesgeven wordt met het jaar vermoeiender. Tijd voor nieuwe dingen en genieten van een leven na school.

Dat geldt niet voor mij. Op mijn zeventigste heb ik nog steeds plezier in lesgeven en ben bepaald nog niet uitgeleerd. Het voelt heel vreemd om op te houden met iets waar ik nog elke dag beter in word: de omgang met leerlingen in de klas, manieren bedenken om nog beter uit te leggen wat ze moeten leren, gesprekken met individuele leerlingen die het moeilijk hebben, de begeleiding van (hoog)begaafde leerlingen en onderpresteerders.

Inmiddels heb ik er vrede mee dat mijn leraarsbestaan – althans voor de klas – voorbij is. In 2017 ben ik begonnen met mijn filosofische praktijk De Verwondering en daar heb ik het nu druk mee. Geregeld melden zich nieuwe cliënten via sociale media of op aanbeveling van anderen. Filosofische gesprekken zijn ook een vorm van onderwijs – het gaat erom mijn bezoekers te leren filosoferen: vragen te stellen en beter te denken over de problemen waarmee ze worstelen.

Daarnaast blijf ik me bemoeien met het onderwijs in Nederland: via de werkgroepen Scholen Zelfevaluatie en Pilot SE-CE, activiteiten van het NIVOZ, workshops en masterclasses geven, artikelen en boeken schrijven. Daarbij komt een nieuw project, Talent het land in.

project Talent op reis

Samen met Els de Jong, die tegelijk met mij vanwege haar leeftijd gestopt is, willen we leraren en scholen helpen leerlijnen en activiteiten voor begaafde en hoogbegaafde leerlingen en begeleidingstrajecten voor onderpresteerders op te zetten. Daarnaast gaan we trainingen en workshops geven in gesprekken voeren met individuele leerlingen.

Els en ik hebben de afgelopen tien jaar op onze school het project Talent opgebouwd. Voor (hoog)begaafde leerlingen die goed functioneren hebben we allerlei verbredingsactiviteiten bedacht. Voor diegenen die nog niet zo goed functioneren hebben we een begeleidingstraject voor onderpresteerders ontworpen. Beide draaien inmiddels goed en hebben een belangrijke status in de school gekregen.

We willen onze expertise delen met collega’s die worstelen met vragen als:

• Wat is (hoog)begaafd?
• Hoe herken je (hoog)begaafde kinderen?
• Welke problemen kunnen (hoog)begaafde kinderen hebben?
• Hoe komen ze in de klas het best tot hun recht?
• Wat kunnen we buiten de lessen voor hen doen?
• Wat is onderpresteren?
• Hoe kunnen we onderpresterende leerlingen het beste helpen?

Voor dit soort vragen bieden we workshops aan en langere trajecten waarin we scholen (po en vo) begeleiden bij het opzetten van trajecten voor (hoog)begaafde leerlingen.

aandacht

Veel docenten vinden het moeilijk om gesprekken te voeren met hun leerlingen. Ze hebben dat niet tijdens hun opleiding geleerd en wanneer ze bijvoorbeeld als mentor te maken krijgen met een kind met min of meer ernstige problemen, vinden ze het lastig om daarover met dat kind te praten.

Ook tijdens de les kan blijken dat er met een leerling iets niet in orde is. Wanneer we niet weten hoe we daarover met die leerling in gesprek gaan, kunnen problemen lang voortwoekeren. Zelfs simpelweg vragen: ‘Hoe gaat het met je?’ en niet meteen schrikken van het antwoord vinden we vaak lastig.

Voor kinderen die met problemen rondlopen is het heel belangrijk dat er iemand op school is die durft te vragen wat er aan de hand is, die oprecht kan luisteren en niet meteen een advies of een oplossing geeft. Aandacht, eerlijke en oprechte belangstelling en zorg, zijn vaak al voldoende om een probleem grotendeels op te lossen.

Hoe vaak hebben wij niet gehoord: “Jij bent de eerste die hier op school naar mij luistert.” Els en ik hebben het ontelbare malen meegemaakt dat een kind met hangende schouders onze kamer binnenkwam en na een gesprek weer de deur uit huppelde. Die ervaring gunnen we al onze collega’s.

Daarvoor bieden we groepstrainingen ‘Aandacht Geven en Moeilijke Gesprekken’ aan.

We geven ook trainingen in het begeleiden van onderpresterende leerlingen.

Heb je belangstelling voor een van onze workshops of trainingen, vul dan het contactformulier in.

Ik geef ook workshops en masterclasses aan de hand van mijn boek Verwondering voor zowel basisscholen als middelbare scholen.