06/09/2015 
Amsterdam wil volgend schooljaar vier nieuwe scholen starten. Dat zal weinig mensen ontgaan zijn. Daarvoor werd een ‘Challenge’ uitgeschreven, waarvoor 124 plannenmakers zich hebben ingeschreven. Samen met Liesbeth Breek, Sander Bloedjes en Andrew Gilman heb ik het plan voor ‘De Akademia’ ingediend. Na een soort idolsverkiezing op Facebook en Twitter en een pitchronde, horen wij nu nu tot de 15 schoolmakers die hun plan de komende vijf maanden verder mogen uitwerken in de ‘Incubator’. Zie het juryrapport hier. Van die 15 plannen worden uiteindelijk vier werkelijk gerealiseerd.
Het komende jaar zullen de 15 teams hard aan de slag moeten om in september 2016 vier echte scholen uit de grond te kunnen stampen. Dat is behoorlijk ambitieus, maar we hebben er allemaal veel zin in.
Hierna volgt de korte versie van ons schoolplan, zoals dat op de website van Onze Nieuwe School staat. Het volledige plan kun je hier downloaden. De naam Akademia komt van Plato’s school in Athene (gesticht in 387 v.Chr.), waar sport en filosofie werd bedreven. Wij hebben voor die naam gekozen om daarmee aan te geven dat ons onderwijs in een heel lange traditie staat van nadenken over de wereld en de mensheid en dat sport en spel onlosmakelijk verbonden zijn met een gezonde cognitieve ontwikkeling.
Daarna bespreek ik kort hoe wij denken dat het verder kan en hoe we zoveel mogelijk van de geweldige ideeën – ook die niet door zijn naar de volgende ronde – kunnen betrekken bij het ontwikkelen van een paar echt nieuwe scholen.
De Akademia
De Akademia is een brede, multiculturele scholengemeenschap ‘zonder muren’ voor primair en voortgezet onderwijs (vmbo/havo/vwo), waar jonge mensen leren breed, kritisch en creatief te denken. Op de Akademia begint onderwijs bij nieuwsgierigheid, verwondering en spel: zichtbaar in het curriculum dat permanent in ontwikkeling is. Dat is het curriculum van Grote Vragen, een doorgaande leerlijn vanaf groep 1 tot aan het VO-eindexamen. Grote Vragen zijn de ‘eeuwige’ vragen en verhalen over de wereld, de mensheid, de natuur en technologie. (Lees over mijn ideeën over het curriculum van Grote Vragen hier.)
De school is een vrijplaats om te leren op een volwassen manier in de wereld te staan (Gert Biesta): een positieve bijdrage kunnen en willen leveren aan de maatschappij. Doel is het kind helpen van een ik-gerichte houding te groeien naar een wereld-gerichte volwassen levenshouding.
Onderwijs is het vormen van jonge mensen en hen in aanraking brengen met iets dat buiten hen ligt. Onze maatschappij vraagt om het kunnen samenleven met anderen buiten de eigen kring. Daarom is de Akademia een school waar we niet lezen over andere kinderen, maar samenleven met andere kinderen en samen nadenken over de (toekomstige) wereld.
Op de Akademia leren we veel meer dan alleen de eindtermen PO en VO, die vallen onder het domein kwalificatie (Biesta). Grote Vragen dagen niet alleen uit om meer kennis en vaardigheden op te doen, maar daar ook dieper over na te denken. Daarnaast besteedt het curriculum evenredig veel aandacht aan de domeinen maatschappelijke vorming (voorbereiding op een leven als lid van een gemeenschap en kennismaken met tradities en praktijken) en persoonlijke vorming (bijv. kritisch denken, autonomie, verantwoordelijkheid).
Het is onze taak als opvoeders en onderwijzers jonge mensen nieuwsgierig te houden en hun nieuwsgierigheid te voeden met vragen en nog meer vragen – onze vragen en die van de leerlingen, voortkomend uit het curriculum en uit dingen die in de wereld buiten school gebeuren.
Leren is ook inzicht krijgen in culturele tradities, dus zowel passief als actief kennismaken met filosofie, beeldende kunst, theater, literatuur en muziek. In het curriculum zal er bijvoorbeeld veel aandacht zijn voor literatuur, die daarmee een bijdrage levert aan de domeinen van de maatschappelijke en persoonlijke vorming.
Kinderen moeten zo veel mogelijk kunnen spelen omdat wij menen dat spelen de creativiteit bevordert en het plezier in leren versterkt. Spel in de vorm van dans, sport, muziek maken, zingen en drama helpen het kind zichzelf en de wereld te onderzoeken, creativiteit ontwikkelen, leren communiceren en samenwerken met anderen. Ook experimenteren, uitvinden en zelfs serieus onderzoek zijn een vorm van spel.
De mentor/coach heeft een cruciale rol. Elke dag begint in de mentorgroep waarna de leerlingen hun persoonlijke leerroute volgen in hun eigen tempo en naar hun eigen niveau. Ze leren van jongs af aan verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen studie, om te gaan met autonomie en met elkaar samen te werken.
Wij zijn
De bedenkers van de Akademia zijn: Dick van der Wateren, Liesbeth Breek, Sander Bloedjes en Andrew Gilman.
Dick: 20 jaar leraar natuurkunde, aardrijkskunde, nl&t en ‘MakerEd’. Onderwijspionier. Coacht onderpresteerders. Tussendoor geologisch onderzoek in o.a. Antarctica en Afrika. Blogt en publiceert over onderwijs, werkte mee aan ‘Het Alternatief’ en ‘Flip the System’.
Liesbeth: 25 jaar lerares Frans, onderwijsontwikkelaar, docententrainer en auteur lesmethode Frans. Onderwijspionier. Werkt vanuit meervoudige intelligentie. Grote interesse in de vormende werking van literatuur.
Sander: leraar basisonderwijs met 14 jaar leservaring, coach, meedenker en vormgever van het onderwijs van de toekomst. Passie voor persoonlijke ontwikkeling, vernieuwingsonderwijs en organisatiestructuren. Was mede-oprichter van een democratische school.
Andrew: 17 jaar leraar Engels in zowel Engeland als Nederland. Mede-eigenaar geweest van talenschool in Griekenland. Grote interesse in taalkunde en literatuuronderwijs.
Samenwerken, niet concurreren
Een van de doelen die wij voor ogen hebben is kijken wat de overeenkomsten zijn tussen de 15 genomineerde plannen en welke mogelijkheden er zijn om intensief samen te werken en plannen in elkaar te schuiven. Zo zijn er verschillende plannen, zoals De Akademia, voor scholen van 4 tot 18 of van 0 tot 18 jaar. Samenwerken en samen nadenken ligt dan erg voor de hand.
Een andere overeenkomst is het slechten van muurtjes tussen de verschillende onderwijsvormen. Dat betekent dat de overgang van basisschool naar de middelbare school voor kinderen veel geleidelijker wordt en dat leerlingen op de middelbare school vakken op verschillende niveaus kunnen volgen. We lopen daarmee misschien een beetje vooruit op een ontwikkeling, die er naar onze mening aan zit te komen, waarbij het einddiploma van de middelbare school niet meer wordt bepaald door het vak dat op het laagste niveau is afgesloten. Een leerling die moeite heeft met wiskunde, maar heel goed is in talen, zou dan toch op hbo- of universitair niveau talen kunnen studeren.
Een opvallende overeenkomst tussen bijna alle plannen is de schatplichtigheid aan de ideeën van Gert Biesta over goed onderwijs, waarin, naast kennis en vaardigheden, een belangrijke rol is weggelegd voor maatschappelijke en persoonlijke vorming. Ideeën als ‘de wereld in de school halen’, ‘een maatschappelijke rol voor de school’ en ‘naar buiten, de wereld ingaan’ komen we bij meerdere plannen tegen.
Naast de grote overeenkomsten, die uitnodigen tot samenwerking, zijn er voldoende interessante verschillen die het mogelijk maken om werkelijk verschillende scholen te ontwikkelen, die kinderen en ouders alternatieven bieden om uit te kiezen. Dat brengt het ideaal van ‘een school voor ieder kind’ dichterbij.
Ook bij de plannen die het niet ‘gehaald’ hebben zagen we veel interessante ideeën. Het zou zonde zijn als die ideeën verloren zouden gaan. Wij vieren zijn dan ook vast van plan die plannen bij de ontwikkeling van ons plan te betrekken.
Wij hopen oprecht dat, niet alleen de komende 5 of 12 maanden, maar ook in de jaren erna wij in staat zullen zijn het idee dat scholen elkaars concurrenten zijn, voorgoed achter ons te laten. Net zoals het idee van ‘excellente’ of ‘beste’ scholen. Die ideeën zijn volstrekt betekenisloos wanneer scholen van elkaar verschillen in visie en de manieren om die visies vorm te geven.
Dit gaat een heel leuk schooljaar worden! Denk allen mee.
Dick van der Wateren 
Een werkelijk uitstekend plan voor een nieuwe school in Amsterdam. Ik vraag me af of zoiets niet in Den Haag (in het bijzonder de wijk Benoordenhout, waar het Aloysius College onlangs de deuren moest sluiten) zou kunnen, aangezien we voornamelijk vrije scholen hebben met het individu als de basis van de filosofie. Dick, zou je ons niet kunnen helpen met jouw verlichte ideeën:)
Hallo Chris
Graag! Als je het contactformulier invult, kan ik je terugmailen
Groet
Dick
veel succes met dit inspirerende plan!
Dank je, Lidy. Is erg leuk en spannend om te doen, samen met een groep geweldige onderwijsmensen en krachtige ondersteuning van de Gemeente Amsterdam.