Zorg in de klas mag niet verdwijnen

De bezuinigingen door de minister van Onderwijs met de verleidelijke naam ‘Passend Onderwijs’ zullen geheid slachtoffers maken onder die jongeren die dit onderwijs juist het hardst nodig hebben. Ik maak me grote zorgen over de aantallen kinderen met een probleem in onze klassen. En dat zijn geen luxeproblemen, zoals wel wordt gesuggereerd. Daar zitten kinderen bij met depressieve klachten, eetstoornissen, eenzaamheid, negatief zelfbeeld enz. Daarnaast zijn er kinderen met een indicatie zoals autisme of aandachtstoornissen, die vaak al door het zorgteam worden begeleid. Wanneer je erop let kom je al gauw op drie tot vijf per klas en dan kom je voor een hele school op enkele honderden.

Jongeren willen gezien en gehoord worden

Toen we twee jaar geleden op het ECL begonnen met ons onderzoek naar excellente leerlingen viel ons al op hoeveel begaafde en hoogbegaafde leerlingen problemen hebben. Zowel bij leerlingen die het ogenschijnlijk goed doen – hoge cijfers halen, rustig zijn in de klas – als bij de onderpresteerders zijn er nogal wat die niet gelukkig zijn. Wanneer het onderwijs niet aansluit op de behoeften van een kind kan dat kind daar op de duur serieus onder lijden. Begaafde kinderen willen meer, ze willen antwoorden op vragen die dieper gaan dan de lesstof die ze krijgen aangeboden. Ik heb een paar leerlingen die grote interesse hebben voor filosofie en daar al heel veel van af weten. Een meisje las op haar twaalfde al Plato en een jongen is bezig met een werkstuk over taalfilosofie aan de hand van Heidegger. Ze willen niet worden afgescheept met dooddoeners als: “Dat is nog te moeilijk voor je.” of “Daar is nu geen tijd voor.” Ze hebben meteen door wanneer een docent het antwoord zelf niet weet en zijn gekwetst door zulke antwoorden.

Je niet erkend voelen, is onze ervaring na talloze gesprekken met jongeren, heeft serieuze gevolgen voor het welbevinden. Je kunt er somber van worden, je minderwaardig voelen, ongemotiveerd raken, faalangstig worden, de moed opgeven, gaan spijbelen, eetproblemen krijgen en erger. Zulke leerlingen kunnen ver onder hun niveau gaan presteren, van het gymnasium via atheneum op het havo terechtkomen. In een enkel geval zelfs het vmbo niet afmaken zodat ze als volwassenen een baan moeten accepteren waarin ze diep ongelukkig zijn, of van een uitkering leven. Later school en een studie afmaken is meestal niet meer mogelijk. Die weg heeft de overheid inmiddels ook al afgegrendeld.

Ook jongeren met een leer- of gedragsprobleem lijden wanneer hun probleem niet of te laat wordt onderkend. Als die problemen al niet thuis bekend zijn, moeten die in de klas worden gesignaleerd. Daarvoor moeten de vakdocent en de mentor wel de tijd hebben en moeten er mogelijkheden die leerlingen buiten de les te begeleiden.

Ik ben het met Aleid Truijens (Volkskrant 7 december) eens dat er misschien wat al te kwistig Ritalin wordt voorgeschreven aan kinderen (met name jongens) met ADHD-achtige klachten. Ik ben geen deskundige, maar meen dat uitsluitend een psychiater die diagnose kan stellen en zo nodig medicatie voorschrijven. In de praktijk voor de klas interesseren die diagnoses mij niet zo. Ik zie leerlingen die druk zijn, of juist heel teruggetrokken, tussen kinderen die allerlei ander gedrag vertonen. Geen kind is hetzelfde en ieder heeft recht op een andere benadering. ‘Recht doen aan verschillen’ noemen wij dat op school. Dat vraagt van de docent een open en betrokken instelling. Dat is iets waar wij op school zelf wat aan kunnen doen, onder andere door bijscholing en intervisie. Waar we niets aan kunnen doen (behalve actievoeren) is dat, als gevolg van bezuinigingen, de klassen groter zullen worden, zorgteams zullen verdwijnen en er minder mogelijkheden zijn om de deskundigheid van docenten te vergroten. Wij kunnen heel goed jongeren met een stoornis in de klas geven wat ze nodig hebben en met goede resultaten eindexamen laten doen. Die kunnen daarna een waardevolle bijdrage geven aan de maatschappij.

Niet gehoord of gezien worden is een veel voorkomende klacht van leerlingen en daar zit hem volgens mij precies de oorzaak van veel problemen. Ik vrees dat die alleen maar erger worden wanneer mevrouw Bijsterveldt haar zin krijgt.