05/07/2012 
De diploma-uitreiking van het ECL Haarlem, vorige week in een zinderende Doopsgezinde kerk, was een staalkaart van talent waar we trots en een beetje weemoedig afscheid van hebben genomen. Lichting 6V 2012 telde veel uitzonderlijke en heel uiteenlopende talenten.
Sommige van die talenten hadden extra aandacht nodig. Daarover heb ik in vorige posts bericht. Anderen hadden minder behoefte aan zo’n intensieve begeleiding. Interesse tonen, ruimte geven, stimuleren, een compliment op zijn tijd en af en toe een hart onder de riem was vaak genoeg om die talenten te laten bloeien. En een schoolklimaat waarin bijzonder zijn heel gewoon is. Lidy Thiele, onze rector die nu afscheid neemt, is een van de drijvende krachten achter dit schoolklimaat.
Het ECL trekt al jaren muzikale, beeldende en dramatische talenten aan en is sinds kort officieel Kunst-en Cultuurprofielschool. Leerlingen spelen mee in de projecten van het Nederlands Blazersensemble. Oud-leerlingen stromen door naar conservatoria, kunstacademies en kleinkunstopleidingen, of spelen in bekende bands, zoals Susies Haarlok, die met theatergroep Orkater optreedt.
De net afgezwaaide lichting telt veel dramatisch talent, jongeren die in de dramalessen, theaterproducties en open podia schitterden in prachtige rollen. Een van hen is aangenomen op de toneelschool in Maastricht. Er zijn multitalenten bij, die zowel heel muzikaal zijn als uitblinken in sport, theater of filosofie en ook nog cum laude hun gymnasiumdiploma haalden. We hadden een veelbelovende filmmaker, over wie ik op 24 februari al schreef, een paar die naar het conservatorium gaan en een topsporter die het hoogste cijfergemiddelde van allemaal haalde. Verschillende leerlingen zijn toegelaten tot honoursopleidingen zoals University College in Amsterdam.
Inspirerend schoolklimaat
Wat kan een school doen aan de ontwikkeling van talenten, op welk gebied dan ook?
In de eerste plaats is het belangrijk dat in de school een klimaat heerst waarin het normaal is om uit te blinken. Hoewel cum laude examen doen geen officiële status heeft, blijkt het veel leerlingen te prikkelen om hoge cijfers (minimaal 8 gemiddeld) te halen.
In je lessen kun je leerlingen, die altijd zevens of achten halen, uitdagen om eens voor een negen of een tien te gaan.
Maak de lessen moeilijker. Dat stimuleert ook de gemiddelde en wat zwakkere leerlingen.
Stimuleer deelname aan olympiades en profielwerkstuk-wedstrijden.
Tref voorzieningen voor de (hoog)begaafde leerlingen.
Daarvoor bestaan diverse beproefde oplossingen (zie hier). Wij hebben gekozen voor verbreding, waarbij talentvolle leerlingen onder lestijd aan een project werken. Bovenbouwleerlingen kunnen ook verbreden door aan een universiteit of hogeschool colleges of workshops te volgen.
Tref voorzieningen voor zorgleerlingen.
Onder leerlingen met leer- of gedragsproblemen, adhd-ers en autisten is veel verborgen talent. Scholen moeten er dan ook alles aan doen om die leerlingen in huis te houden en deskundige begeleiding te bieden, zodat ze hun talent kunnen ontwikkelen.
Laat je school swingen.
Het helpt als er binnen de school veel mogelijkheden zijn voor kunstzinnige talenten om zich te ontwikkelen, zoals theater-, dans-, muziek- en poëzie-uitvoeringen, exposities, een schoolkrant. Richt een professionele studio in, waar leerlingen hun eigen demo’s en cd’s kunnen opnemen. De school kan leerlingen stimuleren mee te doen aan talentenjachten, professionele theater- en muziekproducties, of verhalen en gedichten in te sturen naar tijdschriften.
Wat ik hier schrijf over het stimuleren van musische en cognitieve talenten geldt natuurlijk ook voor sport. Mijn ideale schooldag begint met een uur sport of dans. Dan zijn de andere lessen een stuk effectiever.
Steek veel energie in onderpresteerders.
Misschien zijn onderpresteerders wel de grootste uitdaging voor een school. We zien te veel leerlingen door onze vingers glippen, die ver onder hun niveau presteren. Als we die niet in de brugklas al opsporen, wordt het elk jaar moeilijker om ze uit het moeras te trekken. Veel van deze jongeren hebben zich op de basisschool al weinig hoeven inspannen. Die kans moeten we ze op de middelbare school niet geven.
Het is een vergissing te denken dat een puber gelukkig is met voortdurend onder zijn niveau presteren. Trap niet in stoere praat of beweringen als ‘Ik ben nu eenmaal lui’. Daaronder zit vaak een flinke portie faalangst en een negatief zelfbeeld.
Geen mens wil gemiddeld zijn of een zesjesmens. Ik ben ervan overtuigd dat alle kinderen willen leren. Alleen moeten wij het voor hun aantrekkelijk maken. Niet leuk, maar moeilijk en uitdagend.
Zorg dat je school tijd en ruimte vrij maakt om hardnekkige onderpresteerders te begeleiden. Dat kan door speciale trajecten voor onderpresteerders, zoals wij die op het ECL ook hebben. Maar ook de vakdocenten en natuurlijk de mentoren doen er goed aan energie en tijd in ‘luie’ leerlingen te steken. Het kost wat, maar je krijgt er veel voor terug.
En pak, samen met de ouders drank- en drugsgebruik aan. Zorg voor een school waar comazuipen niet wordt gebagatelliseerd.
Investeer in je docenten.
Een dergelijk schoolklimaat stimuleert docenten ook om zich verder te ontwikkelen. Wanneer een school zindert van creativiteit en intellectuele en sportive uitdagingen, worden docenten ook meegesleept om zich op hun vakgebied en als pedagoog te bekwamen. En zullen ze bereid zijn een coach te worden voor hun leerlingen, die verder kijkt dan de cijfertjes.
Voor de schoolleiding houdt dit alles in dat ze bereid moet zijn om docenten vrijheid en vertrouwen te geven om daarbij hun eigen weg te vinden.
Denk dwars
Veel daarvan hebben we de afgelopen jaren op het ECL al bereikt. En veel is daarbij te danken aan een rector met een visie. En daarbij komen we aan de laatste (of eerste, zo je wilt) voorwaarde voor een schoolklimaat waarin talenten kunnen bloeien: een schoolleiding die het belang daarvan inziet en daarvoor risico’s durft te nemen.
Daarvoor was de afgelopen 14 jaar mijn tweede inspirerende baas in het voortgezet onderwijs verantwoordelijk. Ik kan de rol van Lidy Thiele niet beter onder woorden brengen dan mijn collega Emile Heussen doet in het volgende gedicht.
Muren zijn doorzichtig of er niet
Hoe ze genoot van oproer,
opstand, contre coeur
en anders.
En hoe ze tevreden was
daarmee
en zeker als er beweging kwam.Muren zijn doorzichtig
of er niet.
Als je wil
kijk ook jij er
dwars
doorheen.Muren zijn doorzichtig of er niet
en als je dat niet ziet,
dan zie je het niet.
En dan nog deze:
Provoceren is goed voor je humeur.
***
Leren is verwarring stichten
***
Wie af en toe eens fouten maakt, doet het niet verkeerd.
Dank je, Lidy.
Dick van der Wateren 
Heerlijk zo’n school die echt durft het beste uit z’n leerlingen te halen! Het is alom bewezen dat, als je jongeren uitdaagt en stimuleert in expressieve vakken zoals muziek en drama, het “gewone” leren ook beter gaat. Ik ben het helemaal met je eens als je zegt dat je erdoorheen moet prikken als een puber zegt “ik hoef niet zo nodig”. Uitdagen, prikkelen! Uit die comfortzone halen, dan presteer je het meest en je straalt je durf ook uit naar anderen.
Heerlijk!
Dank je wel. Ik ben heel benieuwd naar je spel. De rol van gezinnen bij het stimuleren van talent kunnen we niet overschatten. Wij proberen dan ook zo veel mogelijk ouders te betrekken bij ons Talenttraject. Hoe is dat in je spel verwerkt?