De Kunst van Lesgeven 1

Sir Ken Robinson, de bekende Britse onderwijsvernieuwer, zegt het bij iedere gelegenheid: “Teaching is an art form.” Goede leraren weten wat hun leerlingen inspireert. Ze zijn deskundig in hun vakgebied. Ze zijn pedagoog. Ze hebben aandacht voor de individuele behoeften van hun leerlingen en passen hun lessen daarop aan. Ze hebben een groot repertoire aan manieren om hun leerlingen te motiveren. Ze zijn een voorbeeld en een rolmodel.

In twee van zijn recente boeken, Out of our Minds (2001) en The Element (2009), breekt Robinson een lans voor meer creativiteit in het onderwijs. In zijn bekende TED talk in 2006, “Schools Kill Creativity” (meest bekeken TED talk ooit) en latere lezingen betoogt hij dat het onderwijs zoals we dat nu kennen de creativiteit doodt die alle kinderen van nature hebben. Door kinderen in het keurslijf van een gestandaardiseerd curriculum te dwingen raken ze in de loop van hun schoolcarrière de zin om te leren kwijt:

All children start their school careers with sparkling imaginations, fertile minds, and a willingness to take risks with what they think, …
Most students never get to explore the full range of their abilities and interests …
Education is the system that’s supposed to develop our natural abilities and enable us to make our way in the world. Instead, it is stifling the individual talents and abilities of too many students and killing their motivation to learn.

Industrie

Scholen zijn volgens Robinson opgezet als fabrieken. Openbaar onderwijs is in het begin van de Industriële Revolutie ontstaan om te voldoen aan de behoefte aan goed opgeleide arbeidskrachten voor de fabrieken in West Europa. Lezen, schrijven en rekenen waren de belangrijkste vakken, geschiedenis en aardrijkskunde stonden wat lager in de hiërarchie, kunst en sport stonden onderaan. In grote lijnen is dat nog steeds zo.

Maar inmiddels is de maatschappij radicaal veranderd. Onze kinderen groeien op in een wereld waarin school niet meer de belangrijkste plaats is om te leren. Informatie halen ze overal vandaan. De klas en de – vaak hopeloos verouderde – schoolboeken zijn hun kennismonopolie allang kwijtgeraakt en dat geldt ook voor de bibliotheken. Je kunt je afvragen of wat wij hun jaar in jaar uit proberen bij te brengen nog wel aansluit bij de behoeften van de maatschappij en de carrièremogelijkheden die jongeren wachten.
Ik zeg wel eens tegen mijn leerlingen: “Het beroep waarin jij over tien jaar zult werken bestaat nog niet. Wie had vijf jaar geleden gedacht dat je een heel goede boterham kon verdienen met het ontwerpen van iPhone apps? Zelfs de iPhone bestond nog niet.” Ik spoor hen dan ook aan bij hun studiekeuze niet uit te gaan van beroepen waarmee ze geld kunnen verdienen, maar hun dromen te volgen. Het is maar de vraag of het beroep waar je nu voor kiest dan nog bestaat. Als je je passie volgt ben je onherroepelijk meer succesvol dan anderen die voor geld en zekerheid kiezen. En je bent zeker gelukkiger.

Wereldwijd leren

Voor de dingen die jongeren echt belangrijk vinden hebben ze school helemaal niet nodig. Een paar voorbeelden uit mijn school. Midas Kwant, een van onze leerlingen, begon toen hij dertien was met het ontwerpen van apps. Nu, twee jaar later, verdient hij daar geld mee. Hoeveel laat hij discreet in het midden. Hij heeft geregeld besprekingen met hoge figuren van Apple, dat ook zijn reiskosten en deelname aan conferenties betaalt. Hij verdient straks genoeg om zijn eigen studie in Amerika te betalen. Alles wat hij hiervoor nodig had leerde hij zichzelf aan. Via internet. Niet op school.

Andere leerlingen hebben zich bekwaamd in professionele programmatuur waarmee ze muziek produceren. Weer anderen werken met professionele animatiesoftware, of filmen op hoog niveau. Tussen neus en lippen door leren deze jongeren zichzelf diverse computertalen, of engels, frans, duits om handleidingen te kunnen lezen. Interessant is dat zij hun ‘docenten’ ook op internet vinden. Als ze ergens niet uitkomen stellen ze een vraag in een forum of zoeken een expert in hun eigen Twitternetwerk.

Doel van onderwijs

Nu zou je kunnen tegenwerpen dat de middelbare school niet bedoeld is om app-ontwerpers, rappers of popmuzikanten op te leiden. Maar waarvoor dan wel? Vreemd genoeg valt het niet mee om op die vraag een helder antwoord te krijgen. Het Ministerie van OCenW houdt het lekker vaag. Dat wil “dat iedereen goed onderwijs volgt en zich voorbereidt op zelfstandigheid en verantwoordelijkheid.” De leerlingen die ik hierboven noemde zijn daarin uitstekend geslaagd, maar wel buiten het reguliere onderwijs om. Je kunt zeggen dat scholen jongeren moeten opleiden om een plaats te vinden in de maatschappij, waar ze hun brood kunnen verdienen. Met de omschrijving in Wikipedia komen we al iets verder:

Examples of the purpose of schools include: develop reasoning about perennial questions, master the methods of scientific inquiry, cultivate the intellect, create positive change agents. The purpose and goal of the school is to teach pupils how to think.

Interessante antwoorden van leraren en pedagogen vinden we op de website van TES (2011), het Britse netwerk van leraren:

Education should be about cradling happiness.
An introduction to things unimagined.
… to provide our young people with the skills they will need to become confident, independent decision-makers who will be able to shape our future.
… education is derived form the Latin “educare” or “bring up”, which is related to “educere”, or “bring out”, “bring forth what is within”, “bring out potential”.
… the purpose of education is to teach children how to fail.

Rob Wijnberg (2009) ziet twee stromingen, een conservatieve stroming, die stelt dat het primaire doel van onderwijs de socialisering van kinderen is, en een progressieve stroming, die stelt dat het juist om de individualisering van kinderen gaat. Dit onderscheid is ontleend aan een essay van Richard Rorty (1989), die stelt dat

het onderwijs eigenlijk uiteen zou moeten vallen in twee fases: socialisering op de basis- en middelbare school en individualisering op de hogeschool en universiteit.

Ook hiermee komen we in de praktijk niet veel verder. In de vorige antwoorden ligt de nadruk op intellectueel leren en op hoger onderwijs. Om Robinson te parafraseren: “Schoolsystemen hebben tot doel universiteitsprofessoren te produceren, de hoogste intellectuele levensvorm.”

Alles overziend wordt onderwijs meestal als iets vanzelfsprekends gezien en maar weinigen denken na over de vraag wat nu eigenlijk het doel is. Dat wil ik in een volgende post proberen.

___________________________

Bronnen

Sir Ken Robinson, 2001 Out of Our Minds: Learning to Be Creative. Capstone. ISBN 1907312471[6]

Sir Ken Robinson, 2006. Why schools kill creativity-The case for an education system that nurtures creativity: TED Conference talk, Monterey, California. http://www.ted.com/index.php/talks/view/id/66

Sir Ken Robinson, 2009 The Element: How Finding Your Passion Changes Everything (with Lour Aronica). Viking. ISBN 978-0670020478

Richard Rorty, 1999. Education as socialization and as individualization. In R. Rorty (Ed.), Philosophy and social hope. New York: Penguin Books. Ook hier te bekijken samen met een lezing van Ken Robinson: http://dontdontoperate.wordpress.com/2011/01/11/richard-rorty-education-as-socialization-and-as-individualization/

TES. What is the purpose of education (in 500 words or fewer)? Published in TES Newspaper on 1 April, 2011. http://www.tes.co.uk/article.aspx?storycode=6075468

Rob Wijnberg. 26 maart 2009. Essay Zin 64 Wat is het doel van onderwijs? http://www.robwijnberg.nl/blog/essay-zin-64-wat-is-het-doel-van-onderwijs/